Making space for outsiders!

Sinds 22 maart is in Galerie Larik de expositie I like myself, I like others te zien. Deze expositie, met werk van Bruin Parry en Jan Hoek, doorbreekt op krachtige wijze stigma’s en opgelegde labels. Bruin Parry is kunstenaar en performer, bekend onder zijn alter ego Bruin Jackson. Hij heeft het syndroom van Down en het werd hoog tijd dat kunstenaars met een beperking een plek krijgen in galeries zoals deze. Het zette me aan het denken: waar had ik eerder werk gezien van kunstenaars met een beperking, ook wel ‘outsider art’ genoemd? Er kwamen maar weinig plekken in me op. Juist daarom ben ik zo blij dat in Utrecht nu aandacht wordt besteed aan deze groep. Een groep die, ondanks alle mooie inclusie-ambities van musea, nog te weinig zichtbaar is geweest. Graag geef ik jullie wat meer inzicht in deze prachtige ontwikkeling, die ik van dichtbij zie gebeuren en waarvan ik met alle gesprekken binnen en buiten de galerie merk dat er nog te weinig mensen van op de hoogte zijn.

Eerst wat meer over de expositie bij Galerie Larik zelf. In I like myself, I like others worden zelfportretten van Parry getoond, verrijkt met bijzondere effecten. De beelden stralen zelfvertrouwen en eigenwaarde uit. Elke foto laat een andere kant van Parry’s persoonlijkheid zien, maar de rockster-allure spat er telkens vanaf. Zijn werk vangt de persoon die hij is, ergens tussen Bruin Parry en zijn flamboyante alter ego in. Naast de portretten zijn er ook kunstwerken te zien rond een Bassie en Adriaan-thema, waaronder een imposante poort in de iconische rood-gele kleuren. Parry is namelijk groot fan van het duo. Deze uitbundige werken vielen bijzonder goed in de smaak bij onze collega’s van eetcafé ZiZo, dat pal naast de galerie ligt.

Bij ZiZo werken mensen met een beperking vol enthousiasme in de keuken, achter de bar en in het creatieve atelier. Toen galeriehouder Oscar besloot het café opnieuw in te richten, was het vanzelfsprekend om zijn eigen verzameling kunstwerken te combineren met werk van Ateliers De Wijde Doelen. Bij De Wijde Doelen maken mensen met een beperking onder begeleiding kunst, vooral gericht op keramiek en grafiek. Een leuk detail dat ik ontdekte tijdens het schrijven van deze blog: het grafiekatelier is ooit begonnen bij ZiZo, lang voordat het fuseerde met het keramiekatelier en zijn plek vond aan de Wijde Doelenstraat. Extra bijzonder dus dat het werk van deze kunstenaars nu opnieuw te bewonderen is op deze plek. Daarnaast gaan de kunstenaars van de De Wijde Doelen elk jaar schetsen op locatie. Ze vonden eerder al inspiratie bij plekken als de Biltstraat, de Domkerk en Kanaleneiland. Dit jaar staat onder andere ZiZo zelf op het programma. De kunstenaars nemen plaats in het café, laten zich inspireren door de inrichting en sfeer en geven daar in hun tekeningen geheel hun eigen draai aan.

De samenwerking tussen Jan Hoek en Bruin Parry heeft ook geleid tot de oprichting van No Limits! Art Castle, een bijzondere kunstruimte in Nederland die staat voor een kunstwereld zonder grenzen. Hier krijgen ook de makers die vaak buiten de boot vallen een podium. Van kunstenaars met het syndroom van Down tot sekswerkers, van queer creators tot wereldberoemde namen. Iedereen is welkom om hier te exposeren. De locatie zat eerst bij Sexyland World aan het IJ in Amsterdam-Noord, maar is inmiddels verhuisd naar een pand bij de Wallen. Momenteel is daar de tentoonstelling The Sexshop Artshow te zien, waarin ook werk van Maikel Baas wordt getoond, een kunstenaar van De Wijde Doelen. In zijn beelden drukt hij een verlangen uit naar liefde en intimiteit. Zijn werk is zowel erotisch als expressief en toont tegelijkertijd de frustratie die komt kijken bij het missen van deze verbinding.

Op dit moment werkt No Limits! Art Castle ook aan een keramiektentoonstelling in samenwerking met het Centraal Museum. Van 18 april tot en met 25 augustus is The Castle of Many Bodies te zien in de museumtuin. De expositie plaatst het lichaam in al zijn vormen centraal. Bezoekers worden meegenomen langs sculpturen die thema’s als transformatie, verlangen, leven en dood, mannelijkheid en vrouwelijkheid verkennen. Het kasteel staat symbool voor het vieren van anders-zijn en de schoonheid hierin. Het is een plek die grenzen doorbreekt en die verschillende mensen samenbrengt in één groot, levend kunstwerk. In de tentoonstelling is werk te zien van onder andere Bijzonder Amsterdam en zeven kunstenaars van De Wijde Doelen. Eén van hen is Jessica Magning, van wie een complete muur wordt gewijd aan haar kleurrijke, fantasierijke tekeningen. Ik ben enorm benieuwd hoe al deze beelden straks samenkomen en een nieuw, verrassend geheel vormen.

Op 19 april opent in het Centraal Museum de tentoonstelling Ik ben gewoon hier, waarin het begrip handicap in al zijn facetten wordt onderzocht. De expositie is een initiatief van het Kreukelcollectief, een groep gehandicapte kunstenaars, activisten en onderzoekers. In vijf verschillende ruimtes verkent het collectief de grenzen tussen wat als ‘normaal’ en ‘niet-normaal’ wordt gezien. Bezoekers zien niet alleen kunstwerken van nu, maar ook historisch materiaal en objecten uit de museumcollectie die eerder niet met handicap in verband werden gebracht. Bovendien worden in de tentoonstelling niet alleen de ogen geprikkeld: ook geur en geluid spelen een rol. Op meerdere plekken in het museum kun je zitten, pauzeren en tot rust komen. Door deze bewuste keuzes wordt inclusie niet alleen besproken, maar daadwerkelijk voelbaar, iets waar veel musea nog in achterblijven. Deze aanpassingen zijn bovendien niet alleen waardevol voor mensen met een beperking; ze verrijken de ervaring van iedere bezoeker. Een mooi voorbeeld hiervan is het Van Abbemuseum, waar je via kraskaartjes of in de ruimte zelf een geur kunt ervaren die aansluit bij het kunstwerk. Dit zorgt voor een extra sensorische laag in de beleving en maakt duidelijk dat inclusieve keuzes het museumbezoek voor iedereen kunnen verrijken.

In Nederland hebben volgens de Rijksoverheid ongeveer 2 miljoen mensen een beperking. Het is soms goed om deze statistieken tot je door te laten dringen, omdat je je vaak niet realiseert hoeveel mensen dit daadwerkelijk zijn. Het werd dan ook hoog tijd dat deze groep vertegenwoordigd wordt in de kunstwereld en dat we ons openstellen voor kunst van alle verschillende kunstenaars.

Hoe meer kunst van outsider artists ik zie en ervaar, hoe meer ik het blijf waarderen. Het is kunst die vaak zo fantasierijk, kleurrijk en expressief is, maar ook gemaakt kan zijn met een precisie en oog voor detail die me blijft verbazen. Het is van groot belang dat deze kunst getoond wordt op publieke plekken zoals galeries en musea. Alleen als mensen de kans krijgen om de kunstwerken in een toegankelijke ruimte te ervaren, kan er een echte waardering voor ontstaan, zowel voor de kunst zelf als voor de kunstenaars die het creëren.

Bovendien zou kunst iedereen moeten aanspreken en vertegenwoordigen. Met 2 miljoen mensen in Nederland die een beperking hebben, is het essentieel dat ook zij zich kunnen herkennen in de kunst die getoond wordt. Te vaak is dit nog niet het geval geweest in de kunstwereld en daarom is het zo waardevol om deze huidige ontwikkelingen in Utrecht te zien.