DE KOE EN DE LADDER

Wij zijn geen dieren, wij zijn mensen. Toch? Sinds het ontstaan van het leven op aarde hebben er naar schatting miljarden verschillende diersoorten rondgekropen, gevlogen en gelopen op deze planeet. Uitgerekend wij, de mensheid, distantiëren onszelf van de biologische realiteit en voelen ons in vele opzichten verheven boven andere diersoorten. Racisme is een bekend en ernstig maatschappelijk probleem, maar dat gaat over discriminatie binnen een diersoort, in ons geval beperkend tot de mensheid. Maar wat als we dieren discrimeneren? Dat wordt speciësisme genoemd, Dat is ook een groot probleem. Niet alleen vanuit een ethisch perspectief, maar ook als we kijken naar de toekomst van ons klimaat en onze planeet.

Tijdens het opbouwen van de solo-expositie Volgens de Koe van Hamid el Kanbouhi, bleef één gedachte in mijn hoofd hangen: de rol van de koe in onze wereld. El Kanbouhi zegt zelf over de koe: “De koe wordt gevoed, gebruikt, vereerd — en tegelijk genegeerd, geëxploiteerd, uitgeput. Ze geeft melk, arbeid, haar lichaam — zonder ooit iets terug te vragen. De koe kijkt, zwijgt, verdraagt. Niet als slachtoffer, maar als stille getuige van een wereld die haar eigen geweld niet langer herkent.”

Zelf zie ik de koe als een dier dat ons in onze behoeftes voorziet, ons op onze wenken bedient, zonder toestemming van de koe en zonder dankwoord van ons. Denk eens aan de slogan “Melk is goed voor elk.” Elk is in dit geval jij, ik of vele andere mensen. Maar niet zozeer het kalfje voor wie het proteïnerijke drankje bedoeld was. Koeien worden uitgemolken. Niet alleen in de letterlijke zin, maar ook in de figuurlijke zin. Het leven van een koe is het zijn van een middel en een maaltijd. Op hebzuchtige en respectloze wijze melken wij de vrijheid en levenslust uit de koe. De koe demonstreert niet, vecht ook niet terug, maar kijkt toe en ondergaat. Misschien dat de koe het gewoon accepteert en het ons misschien zelfs gunt. De koe heeft geen stem in onze maatschappij, maar kunnen we koeien desalniettemin een spreekbuis geven?

Waar komt de vanzelfsprekendheid toch vandaan dat wij alle andere diersoorten anders behandelen dan onze eigen soort? En waarom behandelen we de dieren niet allemaal op eenzelfde ongelijke manier, maar lijkt er ook een superioriteitsladder te zijn in onze omgang naar dieren toe en ons waardeoordeel over hen. Een miljoen kippen op een dag slachten is een ‘daily hustle’. Maar stel je voor dat een restaurant plots honden spare-ribs verkoopt. Dat wordt voorpaginanieuws…. Dat kan écht niet! Waarom komt deze moraalridder niet voor iedereen langs?

Speciësisme kan je ook nog breder trekken, naar het fenomeen superioriteit. Ook binnen de elite, heb je een elite. Er is altijd een traptreden hoger van waaruit men neer kan buigen. Zoals de meeste koeien onderworpen zijn aan een totalitair systeem, zijn de meeste mensen ook onderworpen aan een systeem, die in sommige gevallen ook totalitair is. Een grote meerderheid aan mensen is onderworpen aan een systeem dat wordt gerund door een kleine minderheid (en haar keuzes). Men wordt gegoten in maatschappelijke mallen gevormd door sociaaleconomisch status, etniciteit, gender, wetten, regels en financiële afhankelijkheid. Macht is een overtreffende trap, die weer overtroffen kan worden door meer macht. Hoe verder je onderaan bungelt, des te kleiner je kansen om omhoog te klimmen en hoe meer energie het kost om je nageslacht naar boven te tillen.

Een koe, een kip, een nobele burger, een president. Allemaal zijn we naakt geboren. Daarentegen heeft niet iedereen een stem, een vrij leven of waardigheid. Laten we eens stilstaan bij zij die geleefd worden door het systeem en zij die proberen dit te ontstijgen, maar ook zij die nooit de ladder kunnen bereiken.